نحوه عمل ژن و وراثت پذیری شاخص های مقاومت به تنش خشکی درکلزا1

نحوه عمل ژن و وراثت پذیری عملکرد و شاخص های مقاومت به تنش خشکی در کلزا، با استفاده از طرح تلاقی های دی آلل مطالعه شد. تعداد 28 ژنوتیپ متشکل از21 دورگ نسل 2f و هفت والد تحت دو رژیم آبیاری (تنش و بدون تنش رطوبتی در گیاه) مورد ارزیابی قرار گرفتند. واریانس ژنوتیپ ها برای صفات از نظر آماری معنی دار بود، بنابراین تنوع ژنتیکی بالایی در بین ژنوتیپ ها وجود داشت. تجزیه دی آلل هر دو عمل افزایشی و غیر افزایشی ژن ها را در کنترل عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی و نیز در کلیه شاخص ها بجز شاخص پاسخ به خشکی نشان داد. نتایج مبین وجود هتروزیس برای عملکرد دانه و کلیه شاخص ها بجز شاخص تحمل بود. وراثت پذیری عمومی بالای برای صفات مورد بررسی تعیین گردید. حال آنکه وراثت پذیری خصوصی صفات از کم تا زیاد متغیر بود. از میان شاخص ها، تنها دو شاخص پاسخ به خشکی2 ومتوسط بهره وری3 از وراثت پذیری خصوصی بالایی به ترتیب معادل 58/96 و 01/68 درصد برخوردار بودند. میانگین درجه غالبیت و تحلیل اجزای واریانس، اثرفوق غالبیت و در نتیجه اهمیت بیشتر غالبیت ژنی را در کنترل ژنتیکی عملکرد دانه و اغلب شاخص ها نشان داد، ولی به علت انحراف از فرضیات مدل، به نظر می رسد که این فوق غالبیت از نوع کاذب باشد. همچنین والدهای مورد مطالعه از نظر عملکرد دانه و اغلب شاخص ها دارای آلل های غالب بیشتری نسبت به آلل های مغلوب بودند. کلیه شاخص های مقاومت به تنش خشکی بجز شاخص پاسخ به خشکی دارای همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه در شرایط مطلوب بودند. در حالیکه در شرایط تنش عملکرد دانه تنها با شاخص های تحمل به تنش و متوسط بهره وری همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد. شاخص متوسط بهره وری به علت داشتن تنوع ژنتیکی بالا، قابلیت توارث زیاد و نیز همبستگی معنی دار با عملکرد دانه برای گزینش ارقام متحمل به تنش خشکی مناسب به نظر می آید.